منهیّات در دیوان ناصرخسرو

مدار این پژوهش حول سه محورِ ادبیات تعلیمی، دین و اخلاق می¬چرخد؛ به این صورت که شاعر تعلیمی به پیروی از دین به اخلاق حسنه می¬پردازد. اخلاق یا فضایل است یا رذایل، آنچه باعث نیل آدمی به سعادت می¬گردد فضایل اخلاقی است. ناصرخسرو نیز به عنوان یک شاعر تعلیمی با استفاده از یکی از فروعات دینی که از عقاید شیعیان هم است در این راه گام نهاده است. وی با ابزار سخن به موعظه و پند برای تعلیم و تربیت افراد جامعه، و برای داشتن جامعه¬ای پاک و بدور از هرگونه منکرات، برخاسته است. این پژوهش که در چهار فصل و با روش کتابخانه¬ای تدوین شده است، ارائه دهنده¬ی چشم¬اندازی از عقیده¬ی شاعر دینی، ناصرخسرو قبادیانی است که همّت خود را صرف مسئولیت شرعی و دینی خود یعنی، امربه¬معروف و نهی¬ازمنکر کرده است. اینچنین حسّ مسئولیتی است که باعث سازندگی جامعه می¬گردد و یک فریضه¬ی الهی است جهت نیل به سعادت اخروی. سعی نگارنده در این پژوهش بر آن بوده است تا بازتاب منهیّات و هرآنچه را که در منظر ناصرخسرو ناستودنی است و در دیوان او، انسان به گونه¬ای از داشتنِ چنان باور، گفتار و کرداری نهی شده است، با آوردنِ نمونه¬ها و شواهدی از شعر او، نشان دهد. پاره¬ای از مهم¬ترینِ این منهیّات در دیوان او عبارتند از: نهی از دنیاگرایی، جهالت، حرص و آزمندی و هوس¬رانی، ظاهرگرایی، بیهوده¬گویی، غرور و تکبّر، مال¬دوستی و ثروت¬اندوزی، غفلت و ... که این¬ها بالاترین بسامد را در میان سایر منهیّات دارند. از مهم¬ترین اهداف این پژوهش آشنایی با پاره¬ای از مصادیق یک فریضه¬ی الهی از زبان یک شاعر اخلاقی و فراخواندن جامعه به این فریضه¬ی الهی است.